အဲ့ဒီမွာ လူေတြရဲ့စိတ္ကိုဘာသြားေတြ႔ရလဲဆိုေတာ့ လူေတြက ကိုယ္ဗဟိုျပဳမွဳ (အတၱ) ေတြမ်ားျပီး အျပန္အလွန္ စာနာနားလည္မွဳနည္းၾကတာေတြ႔ရတယ္။ လူေတြက ပတ္၀န္းက်င္ေတြ၊ အသိုင္းအ၀ိုင္းေတြ၊ ကိုယ့္ရဲ့ေလ့လာမွဳေတြ၊ ကိုယ့္ရဲ့စိတ္၀င္စားမွဳေတြေပၚမူတည္ျပီး အျမင္ေတြ အေတြးေတြအျမဲေျပာင္းလဲေနတယ္။ ပန္းခ်ီဆရာက ပန္းခ်ီကားေတြကိုၾကည့္ျပီး စိတ္ကူးတယ္၊ စဥ္းစားတယ္၊ ေက်နပ္တယ္၊ ေပ်ာ္တယ္။ အဲ့ဒီလိုပဲ လွ်ပ္စစ္သမားေတြက လွ်ပ္စစ္သြယ္တန္းပံုေတြ၊ မီးသြယ္တန္းပံုေတြ၊ လွ်ပ္စစ္နဲ႔အလုပ္လုပ္တဲ့ အသံုးအေဆာင္ေတြကို ၾကည့္ျပီး ေက်နပ္တယ္၊ ေပ်ာ္တယ္၊ စိတ္၀င္စားတယ္။ ေဆးပညာရွင္ေတြကလဲ လူေတြရဲ့ ဆဲလ္ေတြ၊ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းရဲ့ အလုပ္လုပ္ပံုေတြကို ၾကည့္ျပီး စိတ္၀င္စားတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးသမားကလဲ သစ္ပင္ေတြ ျဖစ္ေပၚပံု၊ အသက္ရွင္ပံု၊ ၾကီးထြားပံုေတြကမွ သူ႔ဘ၀လို႔ထင္တာ။ ဒါေၾကာင့္ ငါသိတာ မင္းမသိရေကာင္းလား၊ ည့ံလိုက္တာလို႔ထင္ရင္အမွားၾကီးမွားသြားမွာေပါ့။ ပန္းခ်ီသမားက လူ႔ ဆဲလ္ေတြ ရုိက္ထားတဲ့ ပံုကိုၾကည့္ျပီး အႏုပညာမဆန္လိုက္တာလို႔ေျပာရင္ ေဆးပညာရွင္ကလည္း မင္းဆြဲထားတာကမွ အရူးပံုလို႔ ျပန္ေျပာရံုရွိေတာ့မေပါ့။ တကယ္က ႏွစ္ဖက္လံုးမွာ သူ႔မွန္ကန္တဲ့ အျမင္ေတြရွိၾကတာပဲ။ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ အျမင္းျခင္း မဖလွယ္ၾကလို႔သာပါ။
အဲ့ဒီလို အျမင္းမတူမွဳေတြကို တည့္မတ္ဖို႔ဆိုတာ စာနာနားလည္မွဳကပဲတည္ေဆာက္ႏိုင္တာပါ။ ပန္းခ်ီမၾကည့္တတ္သူကို သူစိတ္၀င္စားရင္ ဒီပံုကိုဘယ္လိုၾကည့္ရတယ္၊ ဘယ္အေရာင္ဆို ဘာကိုဆိုလိုတာ စသျဖင့္စာနာျပီး သင္ျပေပးရင္ စိတ္၀င္စားသူလဲ ပိုျပီးစိတ္၀င္စားမယ္၊ ေျပာေပးတဲ့သူကိုလဲ ေက်းဇူးေတြတင္ျပီး တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္နားလည္မွဳ ကမာၻကိုတည္ေဆာက္ႏိုင္ၾကမွာပါ။
လူတစ္ေယာက္မွာ စာနာနားလည္မွဳရွိျပီဆိုရင္ အဲ့ဒီလူဟာ သူတစ္ပါးကို မိမိရဲ႔စိတ္၀င္စားမွဳ၊ မိမိရဲ့ၾကိဳက္ျခင္း မၾကိဳက္ျခင္း ေတြနဲ႔ မဆံုးျဖတ္ေတာ့ဘူး။ ဒီလူရဲ့ အျမင္ဟာ ေလာကၾကီးအေပၚ ဘယ္လိုအဓိပၸါယ္သက္ေရာက္ေနလဲဆိုတဲ့ အျမင္နဲ႔ၾကည့္ေလ့ရွိတယ္။ မွားတာေလးေတြရွိရင္ျပင္ေပးတယ္ မွန္တာေတြကို ေရွ႔ဆက္ဖို႔ တြန္းအားေပးတယ္။
သိသာတာတစ္ခုက စာနာနားလည္မွဳမရွိပဲနဲ႔ လူတစ္ေယာက္ကို ဘယ္လိုမွ ကူညီလို႔မလြယ္ကူတာပါပဲ။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ တဖက္သားရဲ့အေနအထားကို မသိဘူး ေခတ္လိုေျပာရင္ ခံစားလို႔မရဘူးျဖစ္ေနလို႔ပဲ။ ေတာင္းစားတဲ့သူတစ္ေယာက္ကို ပိုက္ဆံေပးဖို႔ဆိုတာ သူ႔အခက္အခဲကို စာနာနားလည္ႏိုင္ပါမွ လက္က ပိုက္ဆံအိပ္ထဲကိုလွမ္းလို႔ေရာက္တာပါ။ ေျခတစ္ဖတ္ျပတ္ေနတဲ့လူတစ္ေယာက္ကို စာနာနားလည္မွဳမရွိပဲနဲ႔ သူခံစားခ်က္ကို ဘယ္လိုမွမသိႏိုင္ဘူး။ အဲ့ ဒါေၾကာင့္လူတစ္ဖက္သားရဲ့ အေနအထားကို သိခ်င္ရင္ သူ႔ေနရာကေန ၀င္ျပီးၾကည့္မွ သူ႔ကိုစာနာနားလည္ပါမွ သူ႔ရဲ့အေျခအေနကို အမွန္သိမွာပါ။ ဒါကို စာနာနားလည္ျခင္းအႏုပညာလို႔ ကၽြႏု္ပ္က ေခၚတြင္တယ္။
အဂၤလိပ္ေတြ အသံုးတစ္ခုရွိတယ္ " Please stand in my shoes. " တဲ့ မင္းငါ့ေနရာ၀င္ၾကည့္အံုးေပါ့။ တစ္နည္းေျပာရရင္ မင္းငါ့ကို စာနာနားလည္အံုးေပ့ါ။ ဒါလူ႔ယဥ္ေက်းမွဳတစ္ရပ္လိုျဖစ္လာရင္ တကယ္ပဲ ေလာကဟာသာယာလာမွာပဲ။ စာနာနားလည္မွဳရွိမွလည္း တစ္ပါးသူကို သိျမင္ျပီး ထိထိေရာက္ေရာက္ကူညီႏိုင္မွာပါ။ ေခါင္းေဆာင္ေတြမွာလည္း ဒီအရည္အခ်င္းေတြရွိသင့္ပါတယ္။ ဒီအရည္အခ်င္းကပဲ ေလာကကိုသိျမင္ေစမွာေလ။ တနည္း ေလာကကို သိျမင္ခ်င္တယ္ဆိုရင္လည္း ဒီအရည္အခ်င္းရွိကိုရွိရမယ္။
ဗုဒၶ အဘိဓမၼာမွာပါတဲ့ "ကရုဏာ" ရဲ့ဖြင့္ဆိုခ်က္ေလးတစ္ခုရွိတယ္ " ဒုကိၡတ သတၱ၀ါပညတ္ကို အာရံုျပဳ၍ သနားမွဳ " တဲ့။ အဲ့ဒီရဲ့ သနားမွုဆိုတဲ့ေနရာေလးမွာ " စာနာနားလည္မွဳလို႔ " ျမတ္စြာဘုရားက ေျပာခ်င္တာမ်ားျဖစ္မလားလို႔ ကိုယ္ပိုင္အေတြးေလးသက္သက္နဲ႔ စဥ္းစားခဲ့ဘူးတယ္။ ဒီအယူအဆေလး လက္မခံႏိုင္ရင္လဲ ပါယ္လိုက္ပါ။
ဒီေလာကမွာ စာနာနားလည္မွဳေတြမ်ားလာျပီဆိုတာနဲ႔ ေလာကၾကီးဟာ လွပသာယာလာမွာအမွန္ပဲ။ ကိုယ့္အိမ္ကလူေတြရွိရင္ အဲ့ဒီအိမ္သာယာမယ္။ တစ္ျမိဳ႔လံုးရွိရင္ အဲ့ဒီျမိဳ႔ သာယာမယ္။ တစ္ကမာၻလံုးရွိရင္ ကမာၻၾကီးသာယာမယ္။ စာနာနားလည္မွဳေတြနည္းလာျပီးဆိုတာနဲ႔ ဒီကမာၻမွာ တိုက္ခိုင္မွဳေတြ၊ စစ္ပြဲေတြ ၊ ခိုးမွဳ တိုက္မွဳေတြ မ်ားလာျပီး ကမာၻၾကီး မျငိမ္းခ်မ္းမွာေသခ်ာပါတယ္။ စာနာနားလည္မွဳဆိုတဲ့ စကားေလးထဲမွာ သနားျခင္း၊ၾကင္နာျခင္း၊ သည္ခံျခင္း၊ ခြင့္လြတ္ျခင္း၊ အာဃာတမထားျခင္းဆိုတာေတြ ေပါင္းစုပါ၀င္ေနၾကတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ စာဖတ္သူလည္း စာနာနားလည္မွဳအႏုပညာကို က်င့္ျပီး ေလာကကိုသိျမင္ေအာင္ ၾကိဳးစားပါလို႔ တိုက္တြန္းပါတယ္။ ဒါကပဲ (၀ိဇၨာ၊စရဏ) သိျမင္ျခင္းနဲ႔ က်င့္သံုးျခင္းပါပဲ။
